Silence 

De digitale schilderingen van Joke Ziekenoppasser
door Hein Walter

Als je de tijd neemt voor het werk, of anders gezegd, als je de rust van het werk tot je kunt laten komen, dan voel je waarom deze serie zo heet: stilte. Het weidse, arcadische landschap met wolken, verte, ruimte en ijlheid is gevuld met leegte – er is geen mens, geen beweging, geen wind, er is geen vogeltje dat de stilte doorbreekt. Het is een levend landschap, maar tegelijk geeft niets er een teken van leven. Het landschap lijkt boven het leven verheven, buiten de tijd geplaatst. Geholpen door een artistieke vingerafdruk is het de natuur gelukt om boven zichzelf uit te groeien: dit is natuur die groter is geworden dan natuur. Wonderlijk! Raadselachtig!
Is het Goddelijk? Ik zie het liever zo: het aardse is hier zo diep getoond dat het naar de hemel kan reiken.

De digitale schilderingen van Joke Ziekenoppasser zijn gelaagd. Er zijn betekenissen die ontsluierd en benoemd kunnen worden, maar het is vooral een onbenoembare kracht uit de diepte van het werk die je naar de oppervlakte voelt opkomen. Of is de beweging andersom: dat je je naar binnen gezogen voelt? Of toch nog weer anders gezegd: het werk is indringend en uitnodigend tegelijk. Je kunt erbij en toch is het ongrijpbaar. Het is dubbel, het is duidelijk zichtbaar en toch heel goed verborgen – zodra je er over praat en je erin wilt verdiepen, lijkt de diepte zich te sluiten: Verbod.

De techniek waarmee de werken gemaakt zijn, sluit naadloos aan bij de lagen en verborgen betekenissen –computerprogramma’s voor fotobewerking. Die programma’s werken namelijk met lagen. Je begint met een eerste laag, bijvoorbeeld met een foto van een landschap. Dan schuif je daar een tweede foto voor, meer of minder transparant. En een derde, een vierde, et cetera. Je kunt de volgordes van de lagen blijven veranderen, ook alle kleuren en vormen van iedere laag kun je bewerken, je kunt ze vervormen en geen enkele laag is definitief tot het moment dat je bepaalt dat alle lagen tot één laag worden samengesmolten.

Ook de kwetsbaarheid van het werk is dubbel. In letterlijke zin omdat het onbeschermde werk makkelijk beschadigd raakt! Inhoudelijk ligt de kwetsbaarheid vooral in het persoonlijke: daar dien je voorzichtig mee om te gaan.

De drie grote werken die ik hier wil bespreken, Silence 1, Silence 2 en Silence 3, roepen bij mij een religieuze herinnering op. Zonder dat er expliciet gebruik wordt gemaakt van de tekens en de taal van welke religieuze traditie dan ook, zijn ze er voor mij impliciet mee verbonden. Ze doen mij denken aan de grootsheid van het oudtestamentische landschap: de stilte straalt iets heiligs uit en is bijna te heftig.

De wereld waarop wij een blik geworpen krijgen, is een grensgebied. De grens tussen hemel en aarde, tussen donker en licht, lucht en gebergte, tussen hard en zacht, abstractie en figuratie, maar ook tussen getoond en verborgen, tussen binnengelaten en buitengesloten. Op de grens is het stil. Er is spanning. Hoor je erbij of niet? Wil je over de grens, of toch niet? Aarzeling. Stilte. Silence.